مقایسه جنگنده سوخو 30 با جنگنده F16 و F18

یک بررسی در موجودی هواپیماهای نیروهای هوایی منطقهء آسیا - اقیانوس آرام، بر این موضوع دلالت دارد که اغلب این کشورها، از هواپیماهای قدیمی و منسوخ ساخت ایالات متحده نظیر F-4 و F-5 استفاده می‏ کنند و تنها در معدودی از نیروهای هوایی این منطقه، تا حد اندکی از هواپیماهای جدیدی نظیر F-16 و F/A-18 استفاده می‏شود.

نیروی هوایی هند، جنگنده سوخوی Su-30MKI را خریداری کرده است که توان بالقوه و بسیار بالایی را به نیروی هوایی هند بخشیده است؛ پیشتر از این، خرید جنگنده‏‎های Su-27 توسط ویتنام و Su-30MKK توسط چین، باعث توسعهء بیشتر و کمک به توازن قوای مسلح بین نیروهای هوایی منطقهء آسیا – اقیانوس آرام شده بود.

در بازار رقابت برای خرید هواپیماهای نظامی در منطقهء آسیا- اقیانوس آرام، به علت خرید سوخوی30 توسط نیروی هوایی هند، توان بالقوهء مورد نیاز منطقه، جهت خریدهای ویژه و مناسب‏تر، افزایش یافته است و هیچ کشوری، حاضر به خرید جنگنده‏های قدیمی و نامناسبی نظیر Chengdu F-7 نمی‏ باشد.

«قابلیتهای پروازی»، «ویژگی‏های شاخص تکنیکی» و «توان رزمی» هر هواپیماهای جنگنده، به وظائف تاکتیکی و محیط انجام ماموریتی که از ابتدا و در زمان طراحی برایش در نظر گرفته‏ اند، برمی‏گردد. این فاکتورها، می‏تواند عامل تمایزی بین جنگنده‏های روسی و سایر هواپیماها باشد. برای مثال شکاری – رهگیری F-14 تامکت، از ابتدا برای محافظت ناوهای هواپیمابر ایالات متحده در برابر موشکهای ضدکشتی دوربرد یا موشکهای کروز پرتابی بمب ‏افکن‏های روسی، طراحی و ساخته شد؛ ضمن اینکه توان بسیار بالقوه‏ای برای هدفگیری BVR (دوربرد یا ماورای دید) هواپیماهای مهاجم داشت. اما پس از فروپاشی اتحاد شوروی، و نبود تهدیدی بالقوه برای ناوگان ایالات متحده، شاهد آن هستیم که این شکاری – رهگیری بی‏ همتا، به موزه‏ های ایالات متحده منتقل می‏‎شود؛ زیرا دیگر خطری از نوع موشکهای کروز دوربرد و ضدکشتی، به هیچ وجه و در هیچ نقطهء جهان، ناوگان ایالات متحده را تهدید نمی‏کند.

 

در طراحی جنگندهء Su-30MKI، جزئیاتی که باعث توانمندی سوخوی27 شده بود، لحاظ شده است و از این رو سوخوی30 ویژهء نیروی هوایی هند که Su-30MKI نامیده می‏شود، کاملا بر جنگنده برتری هوایی سوخوی27 برتری دارد و دارای ویژگی‏ها و قابلیتهای بسیار پیشرفته‏ای نسبت به سوخوی27 شده است.

البته باید به این نکته توجه کرد که مقایسهء Su-30MKI که هواپیمایی در کلاس جنگنده‏ های سنگین قرار دارد و قیاس آن با هواپیماهایی نظیر F-16C سری Block50/60 و F-18E/F، صحیح نمی‏ باشد؛ زیرا Su-30MKI از نظر تئوری، در رده‏ بندی متفاوتی از این جنگنده‏ های آمریکایی قرار دارد؛ و این جنگنده ‏ها، هرکدام بر اساس نیاز بالقوهء منطقه رزمی خود، طراحی و ساخته شده‏اند.

برای مثال، جنگندهء F-18E/F که بر اساس طرح هواپیمای F/A-18 ساخته شده است، دارای قابلیتهای ضربتی مشخصی می‏ باشد که از این لحاظ، به جنگنده روسی سوخوی30، شباهت بیشتری پیدا می‏کند.

 

در طراحی جنگنده Su-30MKI، تمام جزئیات Su-37 و حتی بیشتر از آن، لحاظ شده است.

 

اصول اولیه تاکتیکها و شاخص‏های تکنیکی که مشخص کننده قابلیتهای یک هواپیما هستند، شامل «قابلیتهای پروازی»، «سیستم‏های آویونیک» و «ویژگی‏های مهمات قابل حمل» می‏باشد. تحلیل‏گران هواپیماهای جنگنده، بر اساس این شاخص‏ها، اقدام به مقایسهء هواپیماها و سطح تکنیکی‏شان می‏ کنند.

در طراحی ساختاری و نحوه پیکربندی آئرودینامیکی جنگنده Su-30MKI، از آخرین دستآوردهای تحقیقاتی و تکنولوژیکی بدست آمده، استفاده شده است به طوری که این هواپیما را در برخی موارد در کلاسی بالاتر از جنگنده‏های نسل چهارم قرار می دهد. این جنگنده در طبقه‏ بندی هواپیماهای سه‏باله (triplane) قرار می‏گیرد، بدین معنی که به جز بال معمول هواپیما، دو بالچه کوچک نیز در جلوی هواپیما تعبیه شده است. Su-30MKI دارای بدنه ‏ای کشیده‏ تر بوده و اندازه ریشه بالهایش نیز افزایش پیدا کرده است. تاثیر متقابل بالچه‏ های کوچک جلوی هواپیما و اندازه ریشه بال افزایش داده شده، باعث ایجاد جریان گردابی سازگار با بال هواپیما می‏ شود و بدین طریق، پسای ایجاد شده، کاهش می ‏یابد.

طراحی هواپیماهای F-16 و F-18، به اوائل دهه 1970 باز می‏گردد؛ اما در مقام قیاس، راندمان آئرودینامیکی هواپیمای جنگندهء Su-30MKI، همانند تمامی هواپیماهای مشتق شده از خانوادهء سوخوی27، در بین تمام هواپیماهای حال حاضر جهان، بی‏ همتاست و دارای بازدهی بیشتری حداقل به میزان 50 تا 100 درصد نسبت به سایر جنگنده‏هاست.

راهی که برای طراحی و ساخت جنگندهء موفق Su-30MKI پیموده شد، آخرین روش و برنامهء مدرن سازی هواپیماهای جنگنده قدیمی به شمار می‏رود که اجرای چنین روشی، باعث تولد جنگنده‏های بسیار موفقی نظیر F-16C/D Block 60 و F/A-18E/F Super Hornet نیز شده است. در اغلب این جنگنده ‏های بهینه شده، مساحت بال و طول بدنه افزایش یافته و تغییرات عمده ساختاری نسبت به طرح اولیه ‏شان به وقوع پیوسته است.

 

مانور پذیری

موتورهایی با قابلیت تغییر بردار رانش (یعنی با خروجی اگزوز متحرک) بر روی Su-30MKI تعبیه شده است که این جنگنده را قادر می‏سازد مانور سنگین موسوم به «کبرا» را انجام دهد. در انجام این مانورهای سنگین، زاویهء حمله به رقم 180 درجه نیز می‏رسد. انجام این گونه حرکات پروازی، تنها یک مانور آکروباتیک به شمار نمی‏روند بلکه در ردهء «ابر مانور» قرار می‏گیرند که در هنگام نبرد نزدیک هوایی، بسیار کارآمد هستند. این در حالی است که حداکثر زاویهء حمله در F-16 به 30 درجه و در F-18 به 40 درجه محدود می‏شود و این هواپیماها نمی‏توانند با حداکثر مهمات بارگذاری شده، به حداکثر زاویهء حملهء خود، دست پیدا کنند.

 

مطابق ویژگی‏های معمول در امر مانورپذیری هواپیماهای جنگنده، تمامی این جنگنده‏ها (F-16 و F-18 ) به یکدیگر شباهت دارند؛ در حالی که مطابق با ارزیابی‏های اولیه، ابرمانورپذیری جنگندهء Su-30MKI، باعث احتمال 30 درصد برتری در نبردهای نزدیک هوایی می‏شود.

تمامی هواپیماهای جنگی، قابلیتهای گوناگونی برای پشت سر گذاشتن مشکلات ناشی از عدم دقت در استفاده از تسلیحات دارند. برای حل این مشکل، در جنگندهء Su-30MKI جهت افزایش کارایی رزمی خدمه، از وجود یک کمک خلبان (اپراتور) استفاده شده است که افزایش دقت در هدفگیری تسلیحات و یا انجام پذیر شدن ماموریتهای گروهی را فراهم می آورد.

 

سیستم های الکترونیک

اما نقش سیستم های الکترونیک یا آویونیک هواپیماهای جنگی، روز به روز در حال رشد و توسعه می باشد. در جنگندهء Su-30MKI زیرمجموعه ای از سامانه های اصلی، نظیر سیستم های ناوبری، ادوات مخابراتی و آلات دقیق داخل کابین، با انجام مناقصه و مشارکت کمپانی های خارجی طراحی و توسعه یافته اند؛ در نتیجه، این ادوات، از نظر سطح تکنولوژیکی، با بهترین تولیدات کمپانی های خارجی، برابری خواهند نمود.

مزیت های فوق العاده رادار جنگنده Su-30MKI از جهت برد شناسایی، پویش قطاع ها و مصونیت بالا در برابر اغتشاشگرهای الکترونیکی دشمن، آن را در بین پرتاثیرترین رادار هواپیماهای جنگنده در جهان، جهت عملیات دوربرد شکار هواپیماها قرار داده است.

امروزه جنگنده های مدرن روسی نظیر Su-30، به سیستم های بسیار پیشرفته الکترواپتیکالی مجهز هستند. به وسیله این سیستم ها، می توان اهداف را جستجو و یافت کرد و بر رویشان قفل نمود. این سیستم همچنین می تواند به طور خودکار بر روی سطح زمین یا پهنه آسمان، به جستجوی اهداف پرداخته و آنها را با تسلیحات هدایت شونده، به راحتی مورد اصابت قرار دهد. از جمله سیستم های الکترواپیتکالی به کار رفته در Su-30 و MiG-29، می توان به جستجوگر مادون قرمز IRST اشاره کرد. این سیستم، مستقل از رادار، به کشف اهداف می پردازد، از این رو، به هنگام قفل بر روی اهداف هوایی، دستگاه «گیرنده اخطار راداری»، پیغام خطر را برای خلبان هواپیمای دشمن، پخش نمی کند و خلبان متوجه رهگیری شدن هواپیمایش نمی شود.

همچنین استفاده از مکان یاب اپتیکالی و سایت نشانه روی نصب شده داخل کلاه خلبان، کمک شایانی به دقت هدفگیری اهداف هوایی می نماید.

 

سیستم با دقت بسیار بالای هدفگیری و ضد اغتشاش به کار رفته در Su-30 که با رادار بسیار پیشرفته، هماهنگ شده است، به راحتی امکان هدفگیری دقیق اهدافی فراتر از 50 کیلومتر را فراهم می آورد که حاکی از توسعه راندمان رزمی کلی جنگنده نسبت به Su-27 می باشد.

سایت نشانه روی داخل کلاه خلبان، تنها برای هدفگیری جنگنده های دشمن کاربرد دارد، در حالی که سیستم های الکترواپتیکالی، عمدتا برای کشف و انهدام اهداف زمینی استفاده می شوند. این سیستم روسی، مشابه سیستم LANTIRN جنگنده F-16 و ATFLIR جنگنده F-18E/F می باشد؛ هرچند که سابقه استفاده چنین سیستمی در جنگنده های غربی، بیشتر است.

 

توان حمل مهمات

در قیاس با F-16C سری Block 50، جنگنده Su-30 حدود 20 درصد توان بیشتر برای حمل مهمات دارد که بدین جهت، زمان لازم جهت انهدام اهداف زمینی، برای یگان به خدمت گیرنده Su-30، کاهش می یابد. یعنی در یک سورتی پرواز، 5 فروند جنگنده Su-30 به اندازه 6 فروند F-16C قابلیت حمله به اهداف زمینی را پیدا می کنند؛ به ویژه اگر از بمب به جای موشکهای هدایت شونده استفاده نمایند. در این میان، از نظر بارگذاری مهمات، تنها جنگنده سوپرهورنت F-18E/F با جنگنده Su-30 برابری می کند.

نکته قابل توجه دیگر این است که از نظر تنوع به کارگیری تسلیحات، جنگنده های روسی، برتری قابل ملاحظه ای نسبت به F-16C سری Block 50/60 دارند و تنها جنگنده سوپرهورنت F-18E/F با جنگندهء Su-30MKI قابل قیاس می باشد.

 

از نظر مکان یابی و حمله به اهداف هوایی در زوایای مختلف، قابلیت مانور و غیره، موشک کوتاه برد هوا به هوای R-73E یکی از تسلیحات اصلی به خدمت گرفته شده با Su-30MKI می باشد که کارکردی مشابه موشکهای کوتاه برد هوا به هوای غربی داشته و می شود گفت یکی از بهترین های کلاس خود می باشد.

اما موشکهای پرقدرت، بالستیک و دوربرد هوا به هوای مخصوص Su-30MKI، که بستگی به قابلیتهای رادار هواپیما دارند، امکان پیشگیری از حمله هوایی جنگنده های دشمن را می دهند و از نظر توان بالقوه، با رقبای غربی خود، برابر می کنند.

در Su-30 به طور استاندارد، 12 جایگاه حمل تسلیحات تعبیه شده است که امکان حمل ترکیبی از انواع مهمات هوا به هوا با قابلیت درگیری همزمان با چند جنگنده دشمن را به این هواپیما می بخشند؛ بدین طریق، Su-30MKI توان دفع یک حملهء هوایی گسترده را دارد.

 

Su-30MKI دو برتری مهم نسبت به F-16C دارد که این برتری ها، یکی در زمینه تعداد تسلیحات هدایت شونده هوا به زمین و دیگری در زمینه دقت و قدرت فوق العاده آنها در اصابت به اهداف زمینی می باشد.

قدرت تخریب بالای تسلیحات هدایت شونده هوا به زمین جنگندهء Su-30MKI، این امکان را می دهد تا اهداف بسیار مقاوم و حفاظت شده در زیرزمین را نیز به راحتی و دقت بالا منهدم سازد.

موشکهای میان برد هدایت شونده جنگنده Su-30MKI می توانند از فواصل دور از دسترس پدافند دشمن، پرتاب شوند؛ اما جنگنده سوپرهورنت F-18E/F، پس از سال 2005 به چنین موشکهایی مجهز شد. همچنین برای جنگنده Su-30 موشکهایی هوا به زمین با قابلیت هدایت به وسیله ماهواره نیز پیش بینی شده است؛ هرچند در نمونه های صادراتی این جنگنده، همانند مدلهای فروخته شده به چین، هند، ونزوئلا و ایران، چنین امکانی حذف شده است.

 

برای جنگنده Su-30MKI، موشکهای ضدکشتی و ضدرادار نیز پیش بینی شده است که از ای لحاظ، بر نمونه های غربی خود نظیر F-18E/F و F-16C کاملا برتری پیدا می کند.

مسلسل تعبیه شده در Su-30MKI دقت بسیار بالایی داشته و دارای گلوله های بسیار پرقدرتی می باشد که قدرت نفوذ در برخی خودروهای زرهی سبک را دارند؛ در حالی که مسلسل به کار رفته در F-16 و F-18، بسیار ضعیفتر بوده و تنها می تواند در نبرد نزدیک هوایی مفید واقع شود.

با در نظر گرفتن خصوصیات بی نظیر خانواده جنگنده های Su-30 که آن را از همتاهای غربی خود، کاملا متمایز می نماید، جنگنده Su-30MKI که توسط چندین شرکت معتبر هواپیمایی، جهت نیروی هوایی هند، مورد بهینه سازی قرار گرفته است، به عنوان یکی از بهترین جنگنده های «چندکاره» در آغاز قرن 21 ام در نظر گرفته می شود.

قیاس در نبرد هوایی دور

قابلیتهای هواپیماهای جنگی معمولا با مخلوطی از شاخص های بارز تعیین می شوند که کارایی کلی هواپیما را مشخص می سازند. بر اساس تخمین های اولیه، در نبرد هوایی از فاصلهء دور، جنگنده Su-30MKI بدین ترتیب ارزیابی می شود:

* 20 درصد برتری نسبت به F-16C Block 50

* 15 درصد برتری نسبت به F-16C Block 60

* 12 تا 15 درصد برتری نسبت به F-18E/F

و این برتری، به دلیل «رادار با برد شناسایی بیشتر»، «امنیت بالا در برابر اغتشاشگرهای الکترونیکی»، «قابلیت کارکرد چندکاناله» و «مانورپذیری بسیار بهتر» می باشد.

 

قیاس در نبرد نزدیک هوایی

قابلیت ابرمانورپذیری جنگنده Su-30MKI و موشکهای هوا به هوای بهتر، به این جنگنده، برتری زیادی در «نبرد نزدیک هوایی» می بخشد؛ برتری این جنگنده در این حالت، به ترتیب زیر ارزیابی می شود:

* 10 تا 15 درصد برتری نسبت به F-16C Block 50

* 20 تا 30 درصد برتری نسبت به F-16C Block 60

* 15 تا 20 درصد برتری نسبت به F-18E/F

البته برخلاف Su30MKI، بارگذاری مهمات کامل در F-16C و F-18E/F، باعث کاهش قدرت مانورپذیری در نبردهای نزدیک هوایی می شود.

 

قیاس در عملیات علیه اهداف زمینی

اما در مقام قیاس جهت قابلیتهای عملیات زمینی جنگندهء Su-30MKI با رقبایش، این آمار را نیروی هوایی هند و روسیه بدست آورده اند:

* 50 درصد برتری نسبت به F-16C Block 50

* 100 درصد برتری نسبت به F-16C Block 60

و این برتری مطلق Su-30 نسبت به F-16 در عملیات زمینی، به دلیل رادار پرقدرت «مراقبت و کنترل آتش»، «طول عمر تعمیراتی بالای رادار»، «قابلیت مانورپذیری بهتر»، «توان بیشتر بارگذاری مهمات» و «برد پروازی بیشتر» هواپیمای سوخوی30 می باشد.

اما در مورد هواپیمای سوپرهورنت F-18E/F، که مدرن سازی شده و به دلیل آن، برد پروازش افزایش یافته، مهمات بیشتری می تواتد بارگیری نماید و رادار مراقبت و کنترل آتش نیز ارتقاء یافته است، از نظر قابلیتهای عملیات زمینی، با اختلاف 15 تا 20 درصد برتری سوخوی30، در پشت Su-30MKI قرار می گیرد.

 

سوخوی30: جنگنده ای همه کاره

مورد دیگر متمایز کننده جنگنده Su-30MKI، قابلیت انطباق پذیری بالای آن می باشد. سوخوی30 می تواند در نقش یک شکاری رهگیر دوربرد همانند F-14 Tomcat عمل نماید، یا یک جنگنده ضربتی همانند F-16C باشد، یا به عنوان هواپیمای فرماندهی عملیات، پرواز نماید. این جنگنده، همچنین می تواند به عنوان رهبر گروه پروازی جنگنده های گروههای مختلف، نظیر رهبری و هدایت جنگنده های کلاس سبک وزن همانند MiG-21، عمل نماید و بر عملیات مشترک این گروههای مختلف، نظارت و تمرکز کند. به علاوه، سیستم دیجیتالی «پرواز با سیم» جنگنده سوخوی30 به نام SDU-30MKI، به این جنگنده امکان آن را می دهد که در نقش یک هواپیمای رزمی آموزشی عمل نماید.

 

بر طبق مقایسه ای که شرح آن را در بالا خواندید، جنگنده Su-30MKI دارای قابلیتهای رزمی و شاخصهای تکنیکی فوق العاده ای است که به این جنگنده قابلیت «برتری هوایی»، «دفع حمله هوایی وسیع دشمن»، «پشتیبانی عملیات رزمی سایر گروههای هوایی»، «انهدام گسترده اهداف زمینی و دریایی» و «اجرای عملیاتهای گوناگون اختصاصی» را می بخشد.

 

خودمختاری رزمی سوخوی30

جنگندهء Su-30MKI جهت انجام ماموریت در فواصل دور طراحی شده است و جهت انجام ماموریتهای دوربرد خود، خودمختار عمل می کند و نیازی به هدایت از طرف اپراتور زمینی ندارد. بر خلاف جنگنده های F-16 و F-18، قابلیتهای اصلی سوخوی30، در حین انجام عملیات در فواصل نزدیک آشکار نمی شود، ضمن اینکه سوخوی30، برتری خود را در عملیاتهای نزدیک نیز به رخ حریفان می کشد.

براساس برآورد انجام شدهء بالا، جای امیدواری بسیاری برای کارخانه سوخو وجود دارد تا مشتریان بالقوه سوخوی30، قابلیتهای رزمی این جنگنده روسی و رقبایش را در بازار آسیا – پاسیفیک، مورد سنجش قرار دهند و آن را انتخاب کنند.