تا چه حد می‌توان به دادگاه لاهه و حکم نهایی امیدوار بود؟

اگر دادگاه لاهه به نفع ایران حکم صادر کند و ایالات متحده از آن تبعیت نکند، باعث خواهد شد که شرایط ایران در افکار عمومی جهانی به مراتب نسبت به امروز بهتر شود. ما الان به شدت نیازمند این هستیم که همه دنیا بدانند که ایران از توافق هسته‌ای تخطی نکرده است و این آمریکا است که غیرقانونی از این توافق خارج شده استکمتر یک هفته تا رسیدن به زمان بررسی شکلایت ایران علیه ایالات متحده در دادگاه لاهه هلند زمان باقی مانده است، اما به عقیده برخی نه تنها روند بررسی این پروند در کوتاه مدت انجام نخواهد شد بلکه حتی اگر دادگاه به نفع جمهوری اسلامی رای صادر کند باز هم نمی‌توان امید چندانی به تمکین کاخ سفید به حکم نهایی داشت. به گزارش فرارو؛ بعد از خروج ایالات متحده امریکا از توافق هسته‌ای، جمهوری اسلامی در نخستین اقدام خود شکایتی را در دادگاهه لاهه علیه آمریکا به جریان انداخت که طبق بیانیه این دادگاه نه تنها به دلیل اعمال تحریم‌ها علیه ایران این شکایت انجام شده است بلکه جمهوری اسلامی ایران در رابطه با نقض پیمان مودت، حقوق کنسولی میان دو کشور و روابط اقتصادی که در ۱۵ آگوست سال ۱۹۵۵ میان دو طرف امضاء و در ۱۶ ژوئن ۱۹۵۷ وارد فاز اجرایی شد، نیز از ایالات متحده شکایت کرده است. در پی این اقدام ایران، دادگاه لاهه طی نامه‌ای به وزیر امور خارجه ایالات متحده اعلام کرد که تا زمان صدور حکم نهایی از اعمال تحریم‌ها خودداری کنند. اما آن‌ها بدون توجه به این مسئله دور نخست تحریم‌ها را کلید زدند و این نشان داد که کاخ سفید آنقدر که انتظارش می‌رفت، ارزشی برای این دادگاه قائل نیست. با این وجود حالا تنها چند روز دیگر بررسی پرونده ایران در این دادگاه اغاز می‌شود.اما نکته عجیب این است که رسیدگی به پرونده‌ها در دادگاه لاهه به این دلیل که تشریفات خیلی پیچیده‌ای دارد روند طولانی را خواهد داشت. زیرا در گام اول باید صلاحیت دادگاه لاهه احراز شود که احتمالا ایالات متحده آمریکا به این موضوع اعتراض خواهد کرد و این تا حدودی زمان بر خواهد بود. پس از احراز صلاحیت، نوبت به دفاعیات آمریکا و رفت و آمد برای اثبات موضوع می‌رسد بنابراین زمان طولانی باید صرف شود تا دادگاه به نتیجه برسد.البته به عقیده برخی تحلیلگران با توجه به اینکه پیش از این جمهوری اسلامی در دیوان عدالت دادگستری، دو پرونده مشابه دیگر داشته است ممکن است کار رسیدگی به شکایت ایران از آمریکا تسریع شود. اما با اینحال روند دادگاه بدون شک کوتاه نخواهد بود. زیرا به عنوان مثال در خصوص پرونده سکوی نفتی زمانی بالغ بر ۱۱ سال طول کشید تا در نهایت رای صادر شد بنابراین برخی بر این باورند که ممکن است این شکایت نیز دوسال به طول انجامد. اما به طور کلی تا چه حد می‌توان به دادگاه لاهه و حکم نهایی امیدوار بود؟نعمت احمدی تحلیلگر مسائل حقوق بین الملل طی گفتگو با فرارو در خصوص دلایل طولانی شدن بررسی پرونده شکایت ایران از ایلات متحده آمریکا، گفت: «بطور کلی پروسه بررسی پرونده‌های حقوقی زمان بر است. شما حتی اگر در مقیاس بسیار کوچکتر هم یک پرونده حقوقی در یک استان داشته باشید، زمان زیادی باید برای حکم نهایی صبر کنید؛ بنابراین وقتی صحبت از یک پرونده بین‌المللی مطرح می‌شود دیگر نمی‌توان انتظار داشت که در یک زمان کوتاه حکم نهایی صادر شود. اما دادگاه لاهه می‌تواند تا زمان تعیین حکم نهایی اعلام کند که باید ایالات متحده از هرگونه تحریم خودداری کند. زیرا با توجه به اینکه هنوز پرونده در دست بررسی است و با اعمال تحریم‌ها ایران به عنوان شاکی متضرر می‌شود، بنابراین باید آمریکا اعمال تحریم‌ها را به زمان دیگری موکول کند.»او در پاسخ به این سوال که دستور توقف موقت تحریم‌ها تا چه اندازه لازم الاجرا است، اظهار کرد: «ببینید هرچقدر هم حکم نهایی دادگاه لاهه لازم الاجرا باشد به اندازه قطعنامه سازمان ملل که لازم الاجرا نیست. توافق هسته ایران ذیل قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل برای همه کشور‌ها لازم الاجراء است. از سوی دیگر برجام یک توافق دوجانبه میان ایران و آمریکا هم نبوده که اکنون رئیس جمهوری ایالات متحده به صورت یک جانبه از آن خارج شود، بلکه توافقی بوده است میان ایران با ۱+۵. اما با این وجود ایالات متحده از آن خارج شد و به آن عمل نکرد؛ بنابراین خیلی امیدوار نباشیم که آن‌ها به دستور دادگاه لاهه توجه کنند.»وی تصریح کرد: «اما اگر دادگاه لاهه به نفع ایران حکم صادر کند و ایالات متحده از آن تبعیت نکند، باعث خواهد شد که شرایط ایران در افکار عمومی جهانی به مراتب نسبت به امروز بهتر شود. ما الان به شدت نیازمند این هستیم که همه دنیا بدانند که ایران از توافق هسته‌ای تخطی نکرده است و این آمریکا است که غیرقانونی از این توافق خارج شده است. اینگونه احتمال اینکه با آغاز تحریم‌ها کمتر تحت فشار قرار بگیریم وجود دارد. الان آمریکا معتقد است که ایران به دلیل ساخت و آزمایش موشکی روح برجام را نقض کرده و آن‌ها تصمیم گرفتند به طور کلی از آن خارج شوند؛ لذا همچنان ممکن است بخشی از جامعه جهانی ادعا‌های ترامپ را باور داشته باشند و دادگاه لاهه می‌تواند تکلیف این ماجرا را روشن کند.»این حقوقدان در پاسخ به این سوال که آیا قدرت و نفوذ ایالات متحده امریکا می‌تواند حکم دادگاه لاهه را تحت تاثیر قرار دهد یا خیر عنوان کرد: «به طور کلی این دادگاه‌ها به صورت بی‌طرف عمل می‌کنند، اما نکته مهم این است که ما تا چه اندازه می‌توانیم ادله درست و محکمی ارائه کنیم؟ زیرا هنوز مشخص نیست که ایالات متحده برای دفاع از خود چه ادله‌ای را ارائه می‌دهند لذا ما باید به گونه‌ای عمل کنیم که حرف و حدیث باقی نگذارد و با دست پر وارد دادگاه شویم. بدون شک آمریکا مسائل و موارد بسیاری را مطرح خواهد کرد از جمله حضور ایران در منطقه و ساخت و آزمایش موشکی؛ بنابراین باید برای همه این موقعیت‌ها آماده باشیم.» احمدی در پایان گفت: «با همه این تفاسیر خیلی نباید به دادگاه لاهه امیدوار بود. زیرا اگر ایران با یک شخص منطقی مانند اوباما مواجه بود شرایط کاملا متفاوت بود. به عنوان مثال اگر خاطرتان باشد در زمان اوباما آن‌ها اعلام کردند که شرکت‌هایی که با ایران کار کنند مشمول جریمه می‌شوند، اما ترامپ یک تاجر است و به خوبی این فضا را می‌شناسد و با توجه به اینکه اقتصاد آمریکا به شدت قوی و سودآور است، اعلام کرده که اگر شرکت‌ها با ایران همکاری کنند، دیگر نمی‌توانند با آمریکا هم در ارتباط باشند. یعنی ان‌ها را به از دست دادن یک سود کلان تهدید کرده است؛ بنابراین حتی اگر حکم دادگاه لاهه به نفع ما باشد خیلی تفاوتی در اوضاع و احوال ایران نخواهد داشت.»