درس‌هایی از تجربه مذاکرات ترامپ با کیم جونگ اون

دونالد ترامپ بعد از به قدرت رسیدن، با اعلام شکست سیاست صبوری استراتژیک اوباما، سطح تنش در شبه جزیره کره را افزایش داد و به نوعی آن را به جنگ نزدیک کرد؛ اما در عین حال در طول سال 2017 مذاکرات مخفیانه میان مقامات دولت ترامپ و کره شمالی در اسلو، نیویورک و پیونگ یانگ صورت گرفت و این امر زمینه را برای ارتقای مذاکرات به سطح سران فراهم آورد.مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی در گزارشی نوشت: دولت ترامپ اخیراً از زمینه سازی برای برگزاری دور دوم گفت و گوهای رئیس جمهور آمریکا و رهبر کره شمالی سخن گفته است. مذاکرات ترامپ و کیم جونگ اون نه تنها مهمترین پرونده مذاکراتی دولت ترامپ، بلکه کلیدی ترین روند جاری مذاکراتی در حوزه مسائل امنیت بین الملل نیز محسوب می شود.

برای نخستین بار در 70 سال گذشته است که آمریکا و کره شمالی در سطح سران با یکدیگر مذاکرات فشرده ای را در مورد یکی از بحران های پیچیده بین المللی برگزار می کنند که ابعاد مختلفی، از رژیم منع اشاعه هسته ای تا رقابت قدرت های بزرگ و تا قطعنامه های شورای امنیت را دربرمی گیرد. افزون بر این، مذاکرات با کره شمالی از منظر شناخت شیوه مذاکراتی ترامپ نیز اهمیت دارد، شیوه ای که با توجه به شخصیت خاص او به یک معما تبدیل شده است.

تجربه مذاکرات کره شمالی و ایالات متحده از چند جهت می تواند برای ایران حائز اهمیت بوده و درس هایی به همراه داشته باشد. نخست آنکه ایران و کره شمالی از معدود بازیگرانی به شمار می آیند که با ایالات متحده روابطی ندارند و در عین حال رقابت استراتژیک با واشنگتن بر کلیت سیاست خارجی این کشورها و هویت بین المللی آنها سایه انداخته است.

دوم آنکه دو کشور در دهه های اخیر علی رغم پیشبرد نوعی از رقابت استراتژیک با آمریکا در دوره هایی نیز با این کشور وارد مذاکره شده و به توافقاتی نیز دست یافته اند. سوم اینکه در روند پس از توافق برجام و نیز پس از خروج آمریکا از آن و گفتگوهای ترامپ با رهبر کره شمالی، دو کشور به درس گرفتن از تجربه یکدیگر و مدل های مذاکراتی تشویق شده اند که در تعامل با آمریکا برگزیدند.

سابقه مذاکرات آمریکا و کره شمالی

 از دهه 1990تاکنون کره شمالی 205 بار در سطوح مختلف با ایالات متحده مذاکره کرده و 158 بار اقداماتی انجام داده است که از نظر ایالات متحده تحریک آمیز تلقی شده و به نوعی زمینه ساز اعمال محدودیت ها و تحریم ها علیه این کشور بوده است. مذاکرات طرفین از دهه 1990تاکنون و در زمان کیم ایل سونگ، کیم جونگ ایل و کیم جونگ اون همواره تداوم داشته است.

در دوره اوباما مذاکرات چندان موثری بین آمریکا و کره شمالی صورت نگرفت. در این مدت کره شمالی بر پیشبرد برنامه هسته ای و افزایش برد موشک هایی که قابلیت حمل کلاهک هسته ای را داشته باشند، متمرکز شده بود. به موازات این روند از سال 2009 ، تحریم های چندجانبه در قالب قطعنامه های شورای امنیت علیه کره شمالی اعمال گردید. در قالب چندین قطعنامه تحریمی یکی از سنگین ترین نظام های تحریمی چندجانبه علیه این کشور اعمال شد.

با این حال، در مقام مقایسه، تحریم هایی که علیه کره شمالی اعمال شد به لحاظ شدت و گستردگی کمتر از تحریم هایی است که علیه ایران اعمال شده است. به علاوه، از آنجا که ارتباطات کره شمالی با اقتصاد جهانی بسیار اندک است و 90 درصد تجارت خارجی این کشور صرفاً با چین صورت می گیرد ضربه پذیری آن نسبت به تحریم های اعمال شده نیز به شکل آشکاری نسبت به ایران کمتر بوده است.

دونالد ترامپ بعد از به قدرت رسیدن، با اعلام شکست سیاست صبوری استراتژیک اوباما، سطح تنش در شبه جزیره کره را افزایش داد و به نوعی آن را به جنگ نزدیک کرد. اما در عین حال در طول سال 2017 مذاکرات مخفیانه میان مقامات دولت ترامپ و مقامات کره شمالی در اسلو، نیویورک و پیونگ یانگ در طول ماه های می تا ژوئن صورت گرفت و این امر زمینه را برای ارتقای مذاکرات به سطح سران فراهم آورد.

مذاکرات ترامپ-کیم نخستین دور مذاکرات این کشور در 25 سال گذشته بود که در سطح سران صورت گرفت.

 بر مبنای آنچه با مرور روند مذاکراتی آمریکا و کره شمالی ارائه شد، می توان تایید کرد آنچه در جریان دیدار دونالد ترامپ و کیم جونگ اون رخ داد در واقع تداوم استراتژی های مذاکراتی دو کشور در بیست وپنج سال اخیر بوده است.

استراتژی مذاکراتی کره شمالی به نوعی مکمل استراتژی نظامی آن عمل کرده و با خرید زمان، شکستن فضای روانی و کاهش توان و تمایل کشورهای مذاکره کننده برای اعمال محدودیت و تحریم علیه این کشور زمینه را برای توسعه برنامه نظامی هسته ای این کشور و کسب توانمندی های بازدارندگی حداقلی فراهم نموده است.

در شرایط کنونی کره شمالی برنامه هسته ای نظامی خود را تکمیل کرده و آنچه را به عنوان استراتژی جدید خود دنبال می کند از یکسو زمینه سازی جهت کسب مشروعیت بین المللی برای برنامه هسته ای خود و پذیرش پیونگ یانگ به عنوان عضو جدید در باشگاه کشورهای دارنده سلاح هسته ای و از سوی دیگر کاهش فشارهای تحریمی و فضای روانی سنگین علیه این کشور است.

به بیان دیگر در شرایط جدید، بر خلاف گذشته موضوع ناامنی کره شمالی محرک اصلی رفتار استراتژیک این کشور نیست، بلکه مقامات کره می کوشند به عنوان یک دولت دارنده تسلیحات هسته ای به نظام بین الملل بازگردند و اقتصاد خود را بازسازی کند. به همین دلیل در وضعیت کنونی کره شمالی بر بهبود تعاملات با کره جنوبی و توسعه همکاری ها با چین تمرکز ویژه دارد.

پس از این مذاکرات اعلامیه مشترکی منتشر شد که در واقع خلاصه ای از مباحث مذاکراتی که طرفین در طول این سالها صورت دادند را در خود داشت. در این اعلامیه مشترک بر ارائه تضمین امنیتی از سوی ایالات متحده به کره شمالی از یکسو و تعهد کره شمالی به خلع سلاح شبه جزیره کره از سوی دیگر تاکید شده بود.

کلیدی ترین و مهمترین بخش این اعلامیه در واقع همین تاکید بر خلع سلاح هسته ای شبه جزیره کره بود، زیرا این روند عملاً کره جنوبی را نیز دربرمی گرفت و روند اجرایی شدن آن مستلزم تغییر در آرایش نظامی ایالات متحده در کره جنوبی و تغییر در استراتژی امنیتی سئول نیز هست.

همین امر، فرایند خلع سلاح شبه جزیره را به موضوعی بسیار پیچیده تبدیل می کند که عملیاتی نمودن آن در چارچوب یک توافق دوجانبه به شدت دشوار خواهد بود. از طرف دیگر تعهد ایالات متحده به ارائه تضمین امنیتی به کره شمالی در شرایطی که پیونگ یانگ نه تنها به بمب اتمی دست یافته، بلکه به سامانه های موشکی برای پرتاب بمب و موشکهای بالستیک نیز دست پیدا کرده است، اهمیت و اعتبار چندانی ندارد.

از همین رو اجرایی شدن بندهای این توافق در ماه‌های اخیر با چالش های جدی مواجه شده است؛ اما اینکه ترامپ با وجود سرخوردگی، از زمینه سازی برای دیدار دوم با رئیس کره شمالی خبر می دهد حاکی از آن است که او در شرایط تشدید فشارهای داخلی، تا چه میزان به این دیدار و پیشبرد با پیونگ یانگ نیاز دارد.