رابطه اقتصاد مقاومتی و فن‌آوری‌های نوین
حتماً شما هم تابه‌حال چنین جملاتی را بارها شنیده‌اید؛ «با افتخار اعلام می‌کنیم که با عقد این قرارداد، زمینه برای ورود فلان تکنولوژی به کشور فراهم شد» و یا «در قرارداد جدید، شرکت خارجی مجری پروژه موظف است، دانش فنی ساخت را نیز به متخصصین ایرانی انتقال دهد، به این ترتیب ایران اسلامی در جمع چند کشور دارنده این فن‌آوری قرار خواهد گرفت».
بی‌شک برخورداری کشور از فن‌آوری‌های نوین، از اهمیت فوق‌العاده‌ای برخوردار است و قطعاً به مصداق ضرب‌المثل معروف « چرخ را دوباره اختراع نکنیم»، تا جایی که امکان‌پذیر و مقرون‌به‌صرفه باشد، می‌توانیم به‌جای صرف هزینه‌های گزاف برای تحقیق و توسعه مجدد در موضوعات تکراری و تحقیق شده، از روش واردات فن‌آوری‌های نوین و دانش فنی موجود بهره ببریم و این خود یک گام رو به جلوست. اما سؤال این است که این راهبرد تا کی و تا کجا می‌تواند ادامه داشته باشد؟
بدیهی است که؛ این روش با تمام مزایای مترتب بر آن، حداقل تا زمانی‌که کار در این زمینه، جنبه تبادلی پیدا نکند، افتخارآمیز نخواهد بود، یعنی تا مادامی‌که تمام همت مسئولین محترم، بر ورود یک‌سویه دانش فنی و فن‌آوری‌های نوین از سایر کشورها، متمرکز باشد و این امر به یک رابطه دوطرفه برای تولید و تبادل فن‌آوری‌های نوین تولید داخل منتهی نشود، نه‌تنها افتخار ندارد، بلکه در تناقض با اهداف عالی انقلاب اسلامی در جهت کسب استقلال نیز قرار دارد.
این موضوع از آن جهت حائز اهمیت است که اولاً طی حدود یک دهه اخیر، راهبرد «اقتصاد مقاومتی» در دستور کار نظام قرار گرفته و از سوی دیگر کشور ما تقریباً از تمام ظرفیت‌های لازم اعم از؛ نیروی انسانی مستعد، زیرساخت‌های فیزیکی و بعضاً علمی و فنی در بخش آموزش، مواد خام و منابع معدنی، دسترسی به بازارهای بین‌المللی و سایر مؤلفه‌های موردنیاز برای تولید و تبادل تکنولوژی، برخوردار است.
اصولاً ورود به این مقوله، یکی از پیش‌نیازهای اصلی و اساسی راهبرد «اقتصاد مقاومتی» محسوب می‌شود و چنانچه قرار باشد، این مهم یعنی «اقتصاد مقاومتی» به شکل واقعی و باثبات محقق شود، مستلزم آن است که موضوع تحقیق و توسعه و تولید دانش بومی، با جدیت بیش از پیش و با اتکاء به نیروها و منابعِ درونزایِ مورد اشاره رهبر معظم انقلاب اسلامی (دانت برکاته)، مورد توجه قرار گیرد.
اگرچه در طول چند سال اخیر، دولت گام‌های مؤثری در جهت افزایش کمی و کیفی پارک‌های فن‌آوری برداشته است، اما با توجه به اظهارات گاه‌وبی‌گاه برخی از مسئولین محترم، به‌نظر می‌رسد، متأسفانه هنوز بسیاری از مدیران و نیز برخی از مراکز علمی و پژوهشی ما به آن حد از خودباوری و بلوغ علمی نرسیده‌اند که حداقل درکنار تلاش‌های مستمر برای واردات تکنولوژی، بر تولید داخلی آن نیز همت گمارند.
این در حالی است که؛ هم‌اکنون دامنه رقابت‌های بین‌المللی در این حوزه، به صنایع «های‌تک» با تکنولوژی‌های بسیار پیشرفته و پیچیده کشیده شده و ادامه این روند (حتی با فرض دسترسی آسان به فن‌آوری‌های تولیدی دیگران)، می‌تواند به افزایش فاصله ما با دانش روز جهان و تداوم وابستگی‌های خارجی منجر شود.
رقابت در این بخش می‌تواند؛ طراحی، ساخت و تولید ماشین آلات و تجهیزات سنگین در عرصه‌های مختلف از جمله؛ ماشین آلات و تجهیزات راه‌سازی و حفر تونل، ماشین آلات و تجهیزات حمل و نقل (جاده‌ای، ریلی، دریایی و هوایی)، ماشین آلات و تجهیزات کار در معادن، ماشین آلات و تجهیزات دریایی و بندرگاهی، ماشین آلات و تجهیزات بخش نفت و گاز و سایر ماشین آلات و تجهیزات بخش کشاورزی و ماشین‌آلات و تجهیزات مورد استفاده در دیگر صنایع سنگین که در بیشتر موارد، واردکننده آنها هستیم، را شامل شود.
همچنین توسعه و گسترش علوم مختلف فعال و غیرفعال موجود در کشور مانند؛ دانش لیزر، دانش نانو، دانش اُپتیک، دانش ربوتیک، علوم هوافضا و ماهواره، ساخت قطعات الکترونیکی، طراحی و ساخت تجهیزات و تأسیسات مربوط به بخش انرژی و آب طراحی و تولید محصولات مربوط به فضای مجازی در موضوعات فوق‌پیشرفته، دانش طراحی و ساخت ابزار دقیق و در مجموع برخی از صنایع های‌تک و حتی دانش مربوط به عرصه خدمات، از جمله؛ موضوع تدوین نظام‌نامه‌های ملی و بین‌المللی مانند؛ نظام حقوق بشر بین‌المللی، ضوابط استاندارسازی در موضوعات مختلف و امثال آن، از دیگر مواردی است که باید به‌تدریج و متناسب با شرایط هر بخش، سرمایه‌گذاری بیشتری روی آنها صورت بپذیرد.
به‌عبارت دیگر؛ با توجه با تمدن کهن و سابقه درخشان ایران در عرصه علم و دانش و با توجه به ظرفیت‌های فراوان موجود در کشور، اینک دیگر شایسته و سزاوار نیست، که برای تأمین تجهیزات و امکانات صنعتی، کشاورزی، خدماتی و فنی خود (مانند؛ استانداردهای فنی)، به خصوص در صنایعی مانند؛ نفت و گاز یا محصولاتی مانند؛ زعفران، پسته و خرما که در ردیف بزرگترین تولیدکنندگان آن قرار داریم، همچنان دست نیاز به سوی کسانی دراز کنیم که نه‌تنها از وجود این منابع (مواد اولیه) بی‌بهره‌اند، بلکه دشمنی آنها با ایران اسلامی نیز بارها اثبات شده است.
در پایان و در پاسخ به کسانی که برای گام برداشتن در این مسیر، پیوسته اظهار عجز و ناتوانی می‌کنند، این سؤالات مطرح است که؛ دیگران چگونه به این سطح از دانش دست یافته‌اند؟ آیا مهم‌ترین عامل توفیق کشورهای پیشرفته‌ی علمی، چیزی به‌جز خودباوری و استفاده بهینه از فرصت‌ها، در این بخش بوده است؟ چرا نظام آموزشی ما هنوز در حد شایسته و متناسب با پیشرفت علمی جهان و نیاز روز کشور، بازنگری و به روز نشده است؟
به یاد داشته باشیم که دانش امروز حاصل‌کار و دستاورد بشر است و قطعاً پرچمداران فن‌آوری‌های نوین، یافته‌های خود را از مریخ وارد نکرده‌اند. بنابراین باید باورکنیم، که ماهم می‌توانیم، مشروط بر آنکه واقعاً بخواهیم و همانند دیگران، تمام تلاشمان را بر دستیابی به این مهم متمرکز نماییم.
