فرهنگ: واقعیت یا تخیل؟

واقعیت این است که درباره فرهنگ، تعاریف، مفاهیم و معانی بسیار زیادی گفته شده است. در فرهنگ لغت، #فرهنگ را مترادف با علم، دانش، ادب، معرفت، تعلیم و تربیت و آثار علمی و ادبی یک قوم یا یک ملت دانسته اند. (فرهنگ عمید. ص ۹۱۰)
یونسکو سازمان علمی، آموزشی و فرهنگی سازمان ملل متحد تعریف جامعی از فرهنگ دارد و آن را مشخص کننده ی خصوصیات یک جامعه یا انسان با ویژگی های روحی و رفتاری آن می داند. هنر، ادبیات، خصوصیات رفتار عمومی، ارزش های ملی، باورها و حقوق اساسی مورد قبول در هر جامعه، بخشی از فرهنگ است. در نهایت اینکه فرهنگ موجب موفقیت ها یا شکست ها برای جوامع بشری است و بر روی آینده هر جامعه و افراد آن، تاثیر بسزایی دارد.

 چرا با وجود اینکه انقلاب اسلامی که در معنا و ذات فرهنگی است، اما فرهنگ در جامعه ما از جایگاه لازم برخوردار نیست؟

امام_خمینی (ره) فرهنگ را زیربنای انقلاب تعریف می کرد و کلید سعادت و شقاوت یک ملت را به فرهنگ آن کشور و مسئولانش مرتبط می دانست. در کتاب آینده پژوهی انقلاب اسلامی؛ بیم ها و امیدها به تفصیل در این رابطه صحبت کرده ام. در اینجا اگر بخواهیم راهکار و علاج آسیب های حوزه فرهنگ و جامعه #ایران را بیان کنیم، عوامل و موضوعات زیر را باید مورد توجه قرار دهیم:

1️⃣ - مبنای اداره کشور باید بر اساس #عقلانیت و دانایی صورت گیرد و به معنای واقعی دوران شعارگرایی را خاتمه دهیم.

2️⃣ - فرهنگ به معنای عام کلمه در نظام برنامه ریزی و تخصیص اعتبارات کشور باید در صدر بنشیند و آن چیزی که امروز موجب تاسف است، رقم کمتر از ۷% در #بودجه کشور می باشد که سهم حوزه فرهنگ، هنر، ارتباطات و رسانه است. این یک فاجعه بزرگ است.

3️⃣-  موازی کاری، تداخل و ناهماهنگی در حوزه فرهنگ وجود دارد. بیش از ۷۰ نهاد، انجمن، وزارتخانه، سازمان و دستگاه های مختلف دارای ردیف بودجه هستند که خیلی از این مراکز واقعا ناکارآمد و بی خاصیت هستند و لزوم بازنگری در آنها به طور جدی ملموس و محسوس است.

4️⃣- وقتی بر سر فرهنگ کشور این مصایب را به بار می آوریم، معلوم است شاهد سیاسى شدن جریان های فرهنگی و گسترش مکاتب فکری مثل سکولاریسم، لیبرالیسم، کمونیسم، جهان‌گرایی، فرقه گرایی در میان نسل جوان و دانشجویان باشیم که هرکدام از آنها در تلاش هستند تا مکتب فکری خود را مطرح کنند و در این میان، جوانان هستند که درمیان بى هویتى، بى آرمانی و عدم جهان بینى روشن سرگردان می شوند و معلوم نیست چه نهاد یا مسئولى پاسخگوست؟

5️⃣ - مرکزیتی برای هماهنگی و فرماندهی کار نیاز است. عملا شورایعالی انقلاب فرهنگی نه تنها نتوانسته این موضوع را نمایندگی کند بلکه پوششى بر روى خیلى ازنارسایی ها شده است!

6️⃣-- ما دیالوگ و تضارب آرا در حوزه مسائل فرهنگی حقیقتا نداریم. مدارا و تساهل ما در این زمینه کم است و خصوصا صبر و تحمل مدیران پایین است در حالی که در این حوزه نیاز به جدال احسن و گفتگوی انتقادی داریم و تا انفتاح فضاى فرهنگى، سیاسى و اجتماعى در کشور صورت نگیرد، رابطه قدرت و دولت با مردم و بدنه اجتماعى، آمرانه و ازبالا به پایین و دستورى است. این یک معضل بزرگ و از ابرچالش هاى کشور است.

7️⃣-  بحث نظریه پردازی و تئوری سازی از یک سو و پذیرش عالمانه پیشرفت هاى علمى جهان و تعادل میان آنها یک وظیفه ضرورى دانشگاه و حوزه هاى علیمه است. با انکار غرب و دستاوردهاى آن که نمی شود به نیازهاى علمى و فناورى کشورى پاسخ داد. نهادهاى متولى (حوزه و دانشگاه) تاکنون در این زمینه به وظیفه خود به درستى عمل نکرده اند و این هم از بى سامانى فرهنگ در این سرزمین و انقلاب فرهنگى است؟!